Do naszego wydawnictwa wpłynęło pytanie od jednostki, która w związku z pozwem sądowym złożonym przez kontrahenta, dotyczącym niezapłaconej przez nią kary umownej, utworzyła w księgach rachunkowych 2023 r. rezerwę na przewidywane koszty postępowania sądowego w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Księgi rachunkowe jednostki za 2023 r. są już zamknięte. W marcu 2024 r. jednostka podpisała ugodę sądową, dotyczącą niezapłaconej kary umownej, w związku z czym zamierza rozwiązać utworzoną rezerwę. Jednostka zapytała jak ująć w księgach rozwiązanie rezerwy?
W myśl art. 35d pkt 1 ustawy o rachunkowości, rezerwy tworzy się na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego. Rezerwy te zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych, zależnie od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania się wiążą. Szczegółowe regulacje w zakresie rezerw utworzonych w związku ze skutkami toczącego się postępowania sądowego zawiera Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe. Z treści tego standardu wynika, że takie rezerwy tworzy się wówczas, gdy przeciwko jednostce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wyroku niekorzystnego dla jednostki jest większe niż prawdopodobieństwo wyroku korzystnego. Podstawą oceny tego prawdopodobieństwa może być przebieg postępowania sądowego lub opinie prawników. Ustalając kwotę rezerwy należy wziąć pod uwagę nie tylko kwotę roszczenia określoną w pozwie, ale również koszty postępowania sądowego.
Rezerwy na skutki toczącego się postępowania sądowego ujmuje się w księgach rachunkowych, zapisem po stronie Winien konta 76 - 1 Pozostałe koszty operacyjne, w korespondencji ze stroną Ma konta 83 - 1 Pozostałe rezerwy. Z kolei niewykorzystane rezerwy wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie - na mocy art. 35d ust. 4 ustawy o rachunkowości - zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne, odpowiednio pozostałe przychody operacyjne lub przychody finansowe. Jeżeli zatem w marcu 2024 r. podpisano ugodę, na podstawie której jednostka stwierdziła, że rezerwa jest zbędna, ustała bowiem przyczyna uzasadniająca utworzenie rezerwy, to taką rezerwę należało w księgach marca 2024 r. rozwiązać, zapisem po stronie Winien konta 83 - 1, w korespondencji ze stroną Ma konta 76 - 0 Pozostałe przychody operacyjne.