Przepisy Kodeksu pracy przewidują dwie ścieżki sprawdzania trzeźwości pracowników, tj. kontrolę prewencyjną i kontrolę doraźną. Kontrolę prewencyjną, pracodawca ma prawo, a nie obowiązek, wprowadzić, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, oraz innych osób, lub ochrony mienia. Wymaga ona uregulowania w przepisach wewnątrzzakładowych pracodawcy, czyli odpowiednio w obowiązującym u niego układzie zbiorowym pracy, lub regulaminie pracy, lub obwieszczeniu, jeżeli w zakładzie nie obowiązuje układ zbiorowy czy regulamin pracy. Pracodawca opracowuje je i wdraża autonomicznie, ponieważ w tym przypadku nie ma formalnych wytycznych.
Każdy z wymienionych wyżej aktów wewnątrzzakładowych, powinien określać trzy obszary kontroli prewencyjnej. Pierwszy, to grupa lub grupy zatrudnionych podlegających kontroli. Drugi, stanowi sposób prowadzenia kontroli, w tym rodzaj urządzenia, którym będzie ona wykonywana, uwzględniający wymagania zawarte w przepisach wykonawczych, czyli w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 roku, w sprawie badań na obecność alkoholu, lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Natomiast trzecia sfera, obejmuje czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli. Co istotne, kontrola prewencyjna nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. O wprowadzeniu prewencyjnej kontroli trzeźwości, pracodawca musi poinformować pracowników w sposób u niego przyjęty, nie później, niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.
Kontrola prewencyjna, jest przeprowadzana co do zasady, wobec pracowników niewykazujących oznak nietrzeźwości. Może ona również być przeprowadzana samodzielnie przez pracodawcę, gdy pracownicy objęci tą kontrolą, wykazują oznaki nietrzeźwości. Takich wyjaśnień dokonał resort pracy, które dostępne są na stronie internetowej resortu. Należy podkreślić, że w ramach kontroli prewencyjnej, pracodawca może badać tylko wydychane przez pracownika powietrze, przy użyciu urządzenia posiadającego ważny certyfikat wzorcowania, lub kalibracji.
Z kolei kontrola doraźna, może być przeprowadzana bezpośrednio na podstawie norm kodeksowych. Pracodawca nie dopuszcza do pracy pracownika, wobec którego ma uzasadnione podejrzenie, że stawił się on w pracy w stanie po użyciu alkoholu, albo spożywał alkohol w trakcie pracy. Dotyczy ona wszystkich pracowników. Pracodawca i pracownik niedopuszczony do pracy, mają prawo zażądać badania stanu trzeźwości, przez organ powołany do ochrony porządku publicznego, np. policję. Co ważne, doraźnej kontroli trzeźwości, pracodawca nie powinien przeprowadzać samodzielnie, jeżeli pracownik nie jest objęty kontrolą prewencyjną. Policja, dokonuje kontroli metodami niewymagającymi badania laboratoryjnego czyli alkomatem, lub zleca badanie krwi m.in. w przypadku, gdy pracownik odmawia poddania się badaniu alkomatem. Następnie przekazuje pracodawcy i pracownikowi pisemną informację, obejmującą imię i nazwisko osoby badanej, oraz jej numer PESEL, a w przypadku jego braku, serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, datę, godzinę oraz minutę przeprowadzonego badania, a także jego wynik. Przy kilku pomiarach, organ przeprowadzający badanie, przekazuje informację o czasie przeprowadzenia pomiarów i wyniku każdego z nich.
