U osób fizycznych, które odpłatnie zbędą nieruchomości i prawa majątkowe do nieruchomości, może powstać obowiązek podatkowy w podatku dochodowym. Obowiązek ten powstaje, gdy spełnione są warunki przewidziane w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT. W świetle tego przepisu do powstania źródła przychodów dochodzi wówczas, gdy osoba fizyczna zbywa: nieruchomości lub ich części oraz udział w nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów. Ponadto aby powstał obowiązek podatkowy, zbycie musi mieć charakter odpłatny, następować poza działalnością gospodarczą oraz być dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie wymienionych wcześniej składników majątku, które dalej będziemy nazywać nieruchomościami.
Pojęcie "odpłatne zbycie" nie zostało zdefiniowane w ustawie o PIT. Przyjmuje się jednak, że odnosi się ono do wszelkich czynności prawnych, których rezultatem jest przeniesienie prawa własności nieruchomości w zamian za korzyść majątkową. Do podstawowych form odpłatnego zbycia należy sprzedaż i zamiana.
Na gruncie powołanych przepisów podatkowych również przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy dożywocia stanowi formę odpłatnego zbycia. Niemniej powstanie obowiązku podatkowego wyklucza okoliczność, że w tego typu umowach nie można określić przychodu.
Dla stwierdzenia powstania obowiązku podatkowego z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości, istotny jest okres, jaki upłynął od ich wybudowania lub nabycia. Obowiązek ten powstaje, jeżeli do zbycia dochodzi przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie. Wyjątek od tej zasady dotyczy odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych w drodze spadku. W tym przypadku okres pięciu lat liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie tej nieruchomości przez spadkodawcę. Jeszcze inaczej okres ten liczy się dla nieruchomości nabytych do majątku wspólnego małżonków lub wybudowanych w trakcie trwania wspólności majątkowej, a zbywanych po ustaniu tej wspólności. W takim przypadku okres pięciu lat liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło ich nabycie do majątku wspólnego małżonków lub ich wybudowanie w trakcie trwania wspólności majątkowej.
Wyjaśnić przy tej okazji należy, że w sytuacji gdy zbywający posiada prawo własności gruntu, na którym został wybudowany budynek, to bieg terminu pięciu lat trzeba liczyć od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie prawa własności gruntu. Inaczej jest, gdy przedmiotem zbycia jest budynek wybudowany na gruncie będącym w użytkowaniu wieczystym. W tym przypadku bieg terminu pięcioletniego należy liczyć odrębnie dla gruntu będącego w wieczystym użytkowaniu i odrębnie dla nieruchomości stanowiącej budynek.
Natomiast w przypadku przekształcenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w odrębną własność, przyjmuje się, że datą nabycia własności lokalu jest data nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do tego lokalu.
