Prawo do zasiłków określonych w ustawie zasiłkowej i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają odpowiednio płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, tj. pracodawcy lub zleceniodawcy, albo ZUS. Płatnicy składek są zobowiązani do wypłaty zasiłków z ubezpieczeń społecznych w danym roku kalendarzowym wówczas, gdy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób. Przy czym obowiązek ten realizowany jest przez płatników składek wyłącznie wobec osób ubezpieczonych w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Natomiast ZUS jest płatnikiem zasiłków przysługujących osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia, a także ubezpieczonym, których płatnicy składek nie są płatnikami zasiłków, prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, duchownym, podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
Liczbę ubezpieczonych ustala się według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Jeżeli jednak płatnik składek na ten dzień nie zgłaszał nikogo do ubezpieczenia chorobowego, to liczbę tę ustala według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonał takiego zgłoszenia.
Ewentualna zmiana liczby ubezpieczonych w ciągu danego roku kalendarzowego nie ma wpływu na już ustalony obowiązek pracodawcy (zleceniodawcy).
Ustalając liczbę ubezpieczonych uwzględnia się w niej wszystkie osoby zgłoszone do ubezpieczenia chorobowego przez tego płatnika składek. Przy czym nie bierze się pod uwagę osób przebywających na urlopach wychowawczych lub bezpłatnych oraz duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.
